Mga Pangunahing Tauhan
- Isagani – Isang matalinong estudyante na matapang na ipinagtanggol ang karapatan ng mga Pilipino sa edukasyon. Ipinahayag niya ang hinaing ng mga mag-aaral laban sa hindi makatarungang sistema ng mga prayle.
- Padre Fernandez – Isang paring Dominikano na may mas bukas na pananaw kumpara sa ibang prayle. Bagaman kinikilala niya ang mga pagkakamali ng kanyang kapwa pari, hindi niya magawang labanan ang sistemang umiiral.
- Mga Prayle – Bagaman hindi partikular na pinangalanan, sila ang mga paring sinisisi ni Isagani dahil sa kanilang pagpapahirap sa mga mag-aaral at pagpapanatili ng isang edukasyong hindi nagbibigay ng tunay na kaalaman.
Buod
Sa kabanatang ito, ipinakita ang takot at pangamba ng mga tao matapos ang insidente ng paskin. Ang buong Maynila ay tila nasa ilalim ng mahigpit na pagbabantay ng mga awtoridad. Maraming mag-aaral ang nangamba at nagkubli, habang ang iba naman ay tumakas sa lalawigan upang makaiwas sa posibleng pag-aresto.
Si Basilio, na isang walang kasalanan, ay nadamay at nakulong. Sa kanyang selda, pinagnilayan niya ang kanyang kapalaran—matagal na niyang tiniis ang pang-aapi upang makapagtapos ng pag-aaral, ngunit sa huli, siya pa ang napagbintangan. Naalala niya ang kanyang ina, si Sisa, at ang kanyang nakaraan. Napagtanto niya na walang katarungan sa lipunang kanilang ginagalawan.
Samantala, patuloy ang pang-aabuso ng mga prayle at awtoridad. Lahat ng maaaring konektado sa pag-aaklas o sa kilusan ng kabataan ay agad na tinutugis. Naging instrumento ng takot ang mga pangyayari upang patahimikin ang sinumang maaaring lumaban sa pamahalaan.
Mahahalagang Puntos
- Ipinakita ang epekto ng pananakot at pang-aapi sa mga mamamayan, lalo na sa mga estudyante.
- Ipinapakita ang kawalan ng hustisya, kung saan kahit inosente tulad ni Basilio ay nadamay.
- Ang gobyerno at simbahan ay ginagamit ang kapangyarihan upang patahimikin ang sinumang may gustong pagbabago.
Sa kabuuan, ang kabanatang ito ay nagpapakita kung paano ginagamit ng mga makapangyarihan ang takot bilang sandata laban sa mga nais magpabago sa sistema.
Tema
Ang kabanatang ito ay nagpapakita ng di-pantay na sistema ng edukasyon sa ilalim ng mga Espanyol, kung saan ginagamit ang paaralan bilang instrumento ng pang-aapi sa halip na pagpapalaya ng isipan. Ipinakita rin dito ang banggaan ng dalawang pananaw—ang progresibong pag-iisip ni Padre Fernandez laban sa makalumang sistema ng mga Dominikano.