Pangunahing Tauhan
- Padre Florentino – Isang mabuting pari na may malasakit sa bayan. Siya ay nagsilbing tagapayo ni Simoun at sumasalamin sa mga taong may moralidad at prinsipyo.
- Simoun – Ang pangunahing tauhan na may lihim na balak na pabagsakin ang gobyernong Espanyol. Sa kabanatang ito, lumapit siya kay Padre Florentino matapos mabigo ang kanyang rebolusyon at siya ay sugatan.
- Mga Alagad ng Batas – Sila ang mga humahabol kay Simoun matapos mabigo ang kanyang paghihimagsik. Dahil dito, napilitan siyang humingi ng kanlungan kay Padre Florentino.
Buod ng Kabanata 33
Matapos mabigo ang kanyang planong paghihimagsik, tumakas si Simoun at nagtago sa bahay ni Padre Florentino sa baybayin ng isang ilog. Sugatan at hinahabol ng mga awtoridad, hiniling ni Simoun ang tulong ng pari upang makapagtago. Sa kanilang pag-uusap, inamin ni Simoun ang lahat ng kanyang ginawa at tunay na pagkatao—siya ay si Crisostomo Ibarra, na bumalik sa Pilipinas upang maghiganti.
Habang nalalapit ang kanyang kamatayan dahil sa lason na kanyang ininom, ipinagtapat niya ang kanyang matinding galit at lungkot sa mga nangyari sa kanyang buhay—ang pang-aapi sa kanyang pamilya, ang kawalang-katarungan sa bayan, at ang kanyang bigong paghihiganti. Gayunpaman, sa halip na pagpayuhan siya na ipagpatuloy ang kanyang paghihimagsik, ipinaalala ni Padre Florentino na ang tunay na kalayaan ay hindi nakakamit sa dahas, kundi sa makatarungan at tapat na layunin.
Sa huli, namatay si Simoun habang hawak ang kanyang mga alahas at yaman—mga bagay na ginamit niya upang maghasik ng rebolusyon. Itinapon ni Padre Florentino ang mga kayamanang ito sa dagat, na sumisimbolo sa pagtatakwil sa kasakiman at sa marahas na paghihiganti.
Mahahalagang Puntos
- Ang pagkabigo ng marahas na rebolusyon – Ipinakita rito na ang paghihimagsik na nakabatay sa galit at paghihiganti ay hindi nagtatagumpay.
- Ang aral mula kay Padre Florentino – Pinahayag niya na ang tunay na paglaya ay nagmumula sa tamang prinsipyo at moralidad, hindi sa dahas.
- Ang pagkawala ni Simoun/Ibarra – Sa kanyang pagkamatay, natapos ang kanyang misyon ng paghihiganti, ngunit nag-iwan ito ng aral tungkol sa tamang paraan ng pagpapalaya sa bayan.
- Moralidad at Pananampalataya – Ipinakita ni Padre Florentino na hindi sa dahas natatamo ang tunay na kalayaan.
- Kabiguan ng Rebolusyon – Nabigo si Simoun sa kanyang paghihiganti, na nagpapakita na hindi laging tagumpay ang marahas na paraan.
- Pagsusuri ng Sarili – Sa kanyang huling sandali, napagtanto ni Simoun ang kanyang mga pagkakamali at ang tunay na kahulugan ng paglaya.
Kaugnayan ng Kabanata Kasalukuyan
Ang huling kabanata ng El Filibusterismo, “Ang Huling Matuwid,” ay may malaking kaugnayan sa kasalukuyang panahon, lalo na sa mga usapin ng rebolusyon, hustisya, at tamang paraan ng pagbabago sa lipunan.
1. Karahasan vs. Mapayapang Pagbabago
Sa nobela, nabigo si Simoun sa kanyang marahas na paraan ng rebolusyon, habang ipinakita ni Padre Florentino na ang tunay na kalayaan ay nakukuha sa makatarungan at tamang paraan. Sa kasalukuyan, maraming bansa ang dumaan sa madugong rebolusyon upang labanan ang pang-aapi, ngunit hindi lahat ng ito ay nagtagumpay. Patuloy pa ring lumalabas ang tanong kung dapat bang gumamit ng dahas upang makamit ang pagbabago o mas epektibo ang mapayapang protesta at reporma.
2. Korapsyon at Kayamanan
Sa nobela, itinapon ni Padre Florentino ang kayamanan ni Simoun sa dagat, sumisimbolo ito sa pagtanggi sa kasakiman at katiwalian. Sa kasalukuyang lipunan, maraming lider at opisyal ng gobyerno ang inuuna ang kanilang sariling kayamanan kaysa sa kapakanan ng bayan. Ang kabanatang ito ay nagpapaalala na hindi dapat maging alipin ng pera o kapangyarihan ang sinuman dahil hindi ito nagdadala ng tunay na kaligayahan o tagumpay.
3. Ang Paghahanap ng Tunay na Katarungan
Si Simoun ay nagtangkang maghiganti sa mga umapi sa kanya, ngunit sa huli, nawala ang lahat ng kanyang pinaghirapan at nanatili pa rin ang mga problemang nais niyang solusyonan. Sa kasalukuyan, maraming tao ang naghahanap ng katarungan laban sa pang-aabuso, kawalang-katarungan, at paniniil ng mga makapangyarihan. Ang kabanata ay nagbibigay ng leksyon na ang paghihiganti ay hindi laging sagot, kundi ang masusing pag-aaral ng tamang paraan upang makamit ang tunay na pagbabago.
4. Ang Papel ng Simoun at Padre Florentino sa Ating Lipunan
Sa ating panahon, may dalawang uri ng mga tao na makikita natin sa kabanatang ito:
- Mga katulad ni Simoun – Mga taong gustong baguhin ang sistema sa pamamagitan ng dahas at rebelyon dahil sa matinding galit at pagkadismaya.
- Mga katulad ni Padre Florentino – Mga naniniwala na ang tunay na pagbabago ay dumarating sa tamang paraan, sa pamamagitan ng edukasyon, kabutihan, at moralidad.
Sa ating kasalukuyang lipunan, may mga taong naniniwalang ang pagbabago ay dapat makamit sa pamamagitan ng rebolusyon, samantalang ang iba naman ay naniniwalang ito ay dapat makuha sa mapayapang paraan tulad ng edukasyon, reporma, at paninindigan sa tama.
Konklusyon
Ang kabanatang ito ay nagpapakita ng realidad ng ating lipunan—may mga taong ginagamit ang dahas upang ipaglaban ang kanilang adhikain, habang ang iba naman ay naniniwala sa mapayapang pagbabago. Hanggang ngayon, patuloy nating hinahanap ang tamang paraan upang makamit ang tunay na katarungan, kalayaan, at kaunlaran para sa bayan.