Mga Tauhan sa Kabanata 29: Ang Huling Pasko
- Basilio – Nakulong nang walang kasalanan at muling pinagnilayan ang kanyang buhay at pangarap. Siya ay inalok ni Simoun na sumali sa rebolusyon ngunit tumanggi.
- Simoun – Lihim na dumalaw kay Basilio sa bilangguan upang hikayatin siyang sumali sa kanyang plano ng paghihimagsik. Iniwan niya si Basilio matapos itong tumangging makiisa.
- Mga Awtoridad (Guardia Civil at Opisyal ng Pamahalaan) – Patuloy na nagpapatupad ng mahigpit na batas at nagpapalaganap ng takot sa mga mamamayan sa gitna ng Pasko.
- Mga Bilanggong Pilipino – Kasama ni Basilio sa kulungan, sumisimbolo sa kawalang-katarungan at pang-aapi sa mga Pilipino noong panahon ng mga Espanyol.
Tema ng Kabanata:
- Kawalang-katarungan – Ipinakita sa pagkakakulong ni Basilio at iba pang inosenteng Pilipino.
- Desisyon sa pagitan ng tahimik na buhay at rebolusyon – Ang pagpili ni Basilio kung sasali sa paghihimagsik o ipagpapatuloy ang pangarap bilang doktor.
- Pasko bilang panahon ng takot imbes na kasiyahan – Dahil sa pananakot ng mga awtoridad, walang tunay na kapayapaan sa mga Pilipino.
Ang kabanatang ito ay nagpapakita kung paano ang pang-aapi ay nagtutulak sa tao na pumili sa pagitan ng pagtitiis o paglaban para sa kanyang kalayaan.
Buod
Sa kabanatang ito, ipinakita ang kalagayan ni Basilio sa bilangguan, kung saan siya ay patuloy na nagdurusa sa kabila ng kanyang pagiging inosente. Habang nakabilanggo, naalala niya ang kanyang nakaraan, lalo na ang mga sakripisyong ginawa niya upang makapagtapos ng pag-aaral.
Sa kabila ng kanyang paghihirap, walang dumating upang tumulong sa kanya, maliban kay Simoun, na lihim na dumalaw upang alukin siya ng pagtakas kapalit ng pagsali sa isang paghihimagsik laban sa mga Espanyol. Ngunit tumanggi si Basilio, dahil sa kanyang matagal nang pangarap na maging isang doktor at mamuhay nang tahimik. Hindi niya nais na maging bahagi ng karahasan.
Samantala, ang Pasko ay dumating, ngunit sa halip na kasiyahan, takot at pangamba ang bumalot sa buong Maynila. Ang pang-aapi ng mga awtoridad ay nagpatuloy, at maraming Pilipino ang lalong nakaramdam ng kawalan ng hustisya.
Sa huli, iniwan ni Simoun si Basilio na nag-iisa sa kulungan, dala ang mabigat na pasya kung siya ba ay mananatiling tahimik o lalaban para sa kanyang bayan.
Mahahalagang Puntos ng Kabanata:
- Ipinakita ang kalagayan ni Basilio sa kulungan at ang kanyang pagdurusa sa kabila ng kanyang pagsusumikap sa buhay.
- Ang alok ni Simoun ng rebolusyon ay isang mahalagang yugto sa kwento, dahil ito ay sumasalamin sa pagpili ni Basilio sa pagitan ng tahimik na buhay at paglaban para sa bayan.
- Ipinapakita ng kabanatang ito na ang Pasko, na dapat ay panahon ng kapayapaan at kasiyahan, ay naging panahon ng takot at kawalang-katarungan sa mga Pilipino noong panahong iyon.
Sa kabuuan, ang kabanatang ito ay isang malalim na pagsasalamin sa kawalang-katarungan at pang-aapi sa mga Pilipino, at ang mahirap na desisyon sa pagitan ng pagsunod sa sistema o paglaban para sa kalayaan.